کشورهای تولید کننده روسری

 صنعت تولید شال و روسری است. این تنها صنعتی است که تولیدات آن، تنها مختص بانوان است. به عبارت دیگر مخاطب اصلی صنعت شال و روسری زنان هستند. بر اساس آمار به دست آمده در سرشماری سال ۹۵، تعداد زنان در ایران، کمی بیش از ۳۰ میلیون نفر است. این آمار در واقع، مربوط به قشر مونث کشور است که از شال و روسری به‌عنوان حجاب استفاده می‌کنند. حال اگر میزان مصرف هر بانوی ایرانی در سال، حدود ۶ شال یا روسری باشد، بازار کشور سالانه نیازمند تولید و عرضه ۱۸۰ میلیون قطعه شال و روسری خواهد بود.
 در یکی دو دهه گذشته، بازار شال و روسری کشور تنوع چندانی نداشت و روسری‌‌ها و شال‌های تک‌رنگ یا با طرح‌های بسیار ساده و ابتدایی، بخش عمده‌ای از نیاز بازار را تامین می‌کرد. اغلب شال‌ها و روسری‌های موجود در بازار نیز یا در داخل کشور تولید یا از طریق واردات تامین می‌شد. در اواسط دهه ۷۰ و به دنبال گسترش شبکه‌های اینترنتی و ماهواره‌ای و آشنایی صنعتگران با نوآوری‌های روز دنیا، صنعت پوشاک نیز با تحول قابل توجهی روبه‌رو شد. این تغییر و تحول در صنعت شال و روسری به صورت ویژه‌ای خودنمایی کرد. عرضه شال و روسری در انواع رنگ‌ها و طرح‌ها و با اندازه و اشکال مختلف، توجه مخاطبان زیادی را به خود جلب کرد و اگر تا پیش از این، یک بانوی ایرانی، سالانه تنها یک یا دو روسری و شال خریداری می‌کرد، اکنون، تمایل زیادی به خرید چند شال یا روسری با طرح‌های مختلف دارد. این امر باعث شد بازار این پوشاک زنانه، ناگهان با انبوه تقاضا مواجه شود. آن‌طور که فعالان صنعت پوشاک می‌گویند تولیدکنندگان شال و روسری در کشور برای تامین و پاسخ به نیاز بازار، ماشین‌آلات خود را با هزینه‌‌های سنگینی به‌روزرسانی  و با استفاده از طراحان متخصص، سعی در تولید و ارائه شال و روسری با طرح‌های متنوع و مطابق با سلیقه بازار کرده‌اند. این در حالی بود که به موازات این اقدام، واردات انواع شال و روسری از کشورهای دیگر به‌ویژه چین نیز آغاز شد.
  روسری چینی یا ایرانی؟ اگرچه تا پیش از اینکه چین بازار کشور را قبضه کند، واردات شال و روسری از بسیاری از کشورها انجام می‌شد، اما در اوایل دهه ۸۰، واردات انواع شال و روسری از چین، ‌تایلند، ترکیه و هند با افزایش قابل توجهی روبه‌رو شد. برای مثال در سال ۸۰، حدود ۴۶ هزار دلار انواع شال و روسری، تنها از کشور هند وارد ایران شد، در حالی که براساس آمار گمرک در فاصله زمانی پنج سال یعنی در سال ۸۵، میزان واردات انواع شال و روسری و اشارب به حدود ۳۳۰ هزار دلار رسید. علاوه‌بر اینکه جز چین، آذربایجان، امارات متحده عربی، ایتالیا، تایوان‌، ترکیه و هند نیز به جمع صادرکنندگان شال و روسری به ایران پیوستند. کارشناسان صنعت نساجی بر این باورند که تنوع طرح و رنگ و قیمت ارزان دو جاذبه اصلی شال و روسری‌‌های وارداتی در بازار ایران است. در این میان اما، تولیدکنندگان که هزینه‌های سنگینی برای به‌روزرسانی ماشین‌آلات تولید شال و روسری متحمل شدند، نیازمند حمایت دولت برای تولید و عرضه اجناس خود در بازار بودند؛ حمایتی که ‌انگیزه تولیدکننده را برای تولید شال و روسری و رقابت با اجناس وارداتی دوچندان کند. اما آنچه در واقعیت رخ داد، این بود که دولت نه‌تنها از این صنعت حمایت نکرد، بلکه زمینه افزایش واردات شال و روسری به کشور را بیش از گذشته فراهم کرد.
    نامه‌‌‌ای بدون جواب به وزیر! در اوایل سال گذشته و پس از آنکه بسیاری از کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولید شال و روسری در کشور اعلام کردند که این صنعت در آستانه تعطیلی و ورشکستگی قرار دارد، تولیدکنندگان در قالب انجمن تولیدکنندگان شال و روسری نامه‌ای به محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت وقت نوشتند و با بیان وضعیت صنعت تولید شال و روسری، اعتراض خود را نسبت به بی‌توجهی این وزارتخانه اعلام کردند. در این نامه با اشاره به تعرفه واردات پارچه نوشته شده بود، تعرفه واردات پارچه ۷۰ درصد است. از این رو واردکنندگان، روسری‌های آماده را به صورت رول و در قالب پارچه وارد گمرکات کشور می‌کنند تا از تعرفه پایین ۳۰ درصدی پارچه بهره‌مند شوند. بنابراین از این طریق، ۴۰ درصد سود خالص به جیب واردکنندگان می‌رود. علاوه‌بر این، سالانه حدود ۵۰۰ میلیون دلار از کشور برای واردات شال و روسری هزینه می‌شود که از این میزان سهم چین ۸۰ درصد و ترکیه ۲۰ درصد است و این در حالی است که در حال حاضر برای تولید شال و روسری در کشور همه امکانات فراهم است. تولیدکنندگان شال و روسری همچنین از گمرک کشور درخواست کرده‌اند تا با اعمال تغییرات تعرفه‌ای، زمینه کاهش واردات را فراهم کند و از سوی دیگر نیز، قانون ممنوعیت ورود کالاهایی که مشابه داخلی دارد، اجرا شود.
     قاچاق؛ نمکی بر زخم تولیدکننده صنعت تولید شال و روسری در ایران در حالی از عدم حمایت دولت گلایه دارد که در سوی دیگر ماجرا، قاچاق، بیش از هر امری، دست و پای تولیدکننده را بسته است. تولیدکنندگان شال و روسری می‌گویند در حال حاضر سالانه میلیون‌ها عدد روسری دوخته‌شده از طریق درگاهان جزیره قشم به صورت صددرصد قاچاق وارد کشور می‌شود. علاوه‌بر این میلیون‌ها متر پارچه روسری با تعرفه‌های گمرکی بسیار پایین به صورت قانونی از گمرکات وارد کشور می‌شود که عمده آن از سه کشور چین، ترکیه و پاکستان است و با توجه به اینکه هزینه تمام‌شده واردات از تولید داخل پایین‌تر است، امکان رقابت از تولیدکننده داخلی را سلب می‌کند.
  نکته قابل توجه اینکه مدیرکل دفتر صنایع نساجی و پوشاک وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز مهم‌ترین تهدید صنعت تولید شال و روسری کشور را واردات غیررسمی شامل واردات این محصولات و نیز پارچه قابل استفاده برای تولید می‌‌داند و معتقد است که قاچاق کالا و واردات غیررسمی مانع اصلی توسعه بخش‌های تولیدی و تولید شال و روسری در کشور است.
  البته به دنبال نامه‌نگاری‌های متعدد فعالان صنعت شال و روسری، اواخر سال گذشته از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران ابلاغیه‌هایی در مورد اعمال نظارت لازم و تمهیدات اجرایی برای ارزش‌گذاری پارچه‌های موصوف به‌عنوان روسری و همچنین تعیین حداقل ارزش برای هر ثوب روسری ساخت چین و ترکیه و نیز کشورهای اروپایی انجام شدند و بر اساس تصمیمات گمرک اعلام شد که ارزش‌گذاری و حقوق ورودی پارچه‌های شال و روسری رول با گراماژ ۱۰۰گرم و پایین‌تر که از آن برای تولید این اقلام استفاده می‌شود، با همان ردیف تعرفه‌ای شال و روسری انجام شود؛ ابلاغیه‌ای که بازخورد آن هنوز مشخص نیست و فعالان این صنعت همچنان از دور زدن قانون توسط واردکنندگان گلایه می‌کنند.
     پای درددل تولیدکننده به‌صرفه نبودن تولید شال و روسری در شرایطی که شال و روسری‌های وارداتی با طرح و رنگ‌های مختلف و قیمت ارزان‌تر خریداران بیشتری دارد، می‌تواند ‌انگیزه‌ای باشد که تولیدکننده را به سمت واردات به جای تولید سوق دهد. به گفته یکی از تولیدکنندگان شال و روسری در تهران بسیاری از فعالان تازه‌کار این حوزه که در چند سال اخیر، کار خود را با واردات شال و روسری آغاز کرده‌اند، اکنون از تولیدکنندگان قدیمی جلوتر هستند چراکه واردات روسری و شال برای آنها صرفه اقتصادی بیشتری نسبت به سرمایه‌گذاری در تولید دارد. تولیدکنندگان داخلی به‌شدت در مضیقه هستند و با وجود برخورداری از توان بافت شال و روسری‌های مشابه خارجی، به دلیل محدودیت‌ها و عدم حمایت دولت، توان تولید با کیفیت و قابل رقابت ندارند. این در حالی است که برای مثال دولت ترکیه امکانات و کمک‌های مالی فراوانی را در اختیار تولیدکنندگان خود قرار می‌دهد. در چین نیز وضع بر همین منوال است؛ تنوعی که هر روز در تولیدات چینی ایجاد می‌شود رقابت را برای تولیدکننده ایرانی دشوار می‌کند. تولیدکننده‌های چینی امکانات خوبی برای وارد‌کننده ایرانی در نظر گرفته‌اند و با چک‌های بلندمدت جنس خود را به آنها می‌فروشند. تولیدکننده چینی به خاطر ارتباط با کشورهای مختلف محصولات خود را در تیراژ بالا تولید می‌کند و اگر ما ۱۰۰ عدد هم از یک طرح خریداری کنیم آنها می‌توانند بقیه را به کشورهای مختلف صادر کنند و به همین دلیل قیمت تمام‌شده محصول برای آنها ارزان تمام می‌شود.
  در کنار همه این موارد باید بهپارچه مشکلات تولید در داخل کشور نیز اشاه کرد. پارچه مناسب برای تولید روسری در ایران کم است و تولیدکننده مجبور به واردات پارچه برای تولید روسری و شال است. در حالی که کمبود نقدینگی باعث ایجاد محدودیت در واردات  می‌شود. از سوی دیگر، اغلب روسری‌های تولید داخل از محصولات خارجی کپی‌برداری می‌شود. البته در یکی دو سال اخیر برخی تولیدکنندگان داخلی با اقتباس از طرح‌ها و نقوش کاشی‌کاری‌ بناهای تاریخی، اقدام به تولید شال و روسری‌هایی با چنین طرح‌هایی کرده‌اند. اما جالب اینجاست که پس از مدتی، تولیدکنندگان چینی نیز با استفاده از همین طرح‌ها و نقوش، شال و روسری‌هایی تولید و با قیمت ارزان‌تر روانه بازار ایران کردند.
     تولید ابزار می‌خواهد  یک کارشناس ارشد نساجی نیز معتقد است که برای تولید رقابتی در کشور باید ابزار لازم در اختیار تولیدکننده وجود داشته باشد. این در حالی است که قاچاق و واردات بی‌رویه، تولید پارچه در کشور را بی‌معنا کرده است. بدیهی است تا زمانی‌ که گمرک، مالیات و بیمه برای تولیدکنندگان پارچه و لباس به صفر نرسد، امکان رقابت با ترکیه، چین، هند و مالزی وجود ندارد. تامین نیاز کشورهای اسلامی به شال و روسری، می‌تواند ‌انگیزه خوبی برای تولیدکنندگان باشد. دولت می‌تواند سالانه میلیاردها دلار از صادرات شال و روسری به کشورهای اسلامی ارزآوری داشته باشد. وقتی مخاطب یا متقاضی یک کالا، قشر مشخصی از جامعه است، بنابراین راحت‌تر می‌‌توان بر تامین نیاز آن تمرکز کرد. کارخانه‌هایی که با پیشرفته‌ترین ماشین‌آلات و با متخصص‌ترین نیروهای انسانی تا چند سال گذشته توانایی دو تا سه شیفت فعالیت را داشتند، امروز عملا با ۲۰ درصد ظرفیت خود فعالیت می‌کنند.
     غفلت از یک صنعت ارزآور شکی نیست که صنعت تولید روسری و شال در ایران مانند بسیاری از صنایع دیگر مغفول واقع شده است و بخش قابل توجهی از نیاز موجود کشور از چین تامین می‌شود. صنعتی که می‌تواند سهم قابل توجهی در اشتغالزایی در کشور داشته باشد و علاوه‌بر نیاز داخل بازار میلیونی کشورهای اسلامی را تسخیر کند، روزبه‌روز شرایط بدتری پیدا می‌کند. براساس آمار ارائه شده از سوی گمرک، در سال ۹۶ حدود ۲۰ هزار تن انواع شال و روسری به ارزش دو میلیون و ۳۰۰ هزار دلار از کشورهای لهستان، فرانسه، چین، ترکیه، تایلند، آلمان، ایتالیا، امارات متحده عربی، اسپانیا، بلژیک، پرتغال، هنگ‌کنگ و هند وارد کشور شده اس